Najciekawszym obiektem wsi Zrębice położonej w gminie Olsztyn (pow. częstochowski) jest niewielki, drewniany kościół pod wezwaniem św. Idziego. Jego obecny kształt jest efektem gruntownych prac naprawczych (lub kompletnej odbudowy z użyciem wielu poprzednich elementów) z XVIII w. Kościół kryje w swym wnętrzu pozytyw organowy (tj. małe organy posiadające jeden manuał i charakteryzujące się brakiem klawiatury nożnej). Wbrew potocznej opinii nie pochodzi on z XVII lub XVIII wieku. Jest to instrument mechaniczny, który można datować na poł. XIX wieku, ewentualnie na jego pierwszą połowę. Został on wykonany przez anonimową osobę, która musiała mieć do czynienia z realizacją większych zamówień, lecz nie była ich podstawowym wykonawcą. Był to zapewne uczeń, współpracownik jakiegoś zakładu organmistrzowskiego. Wewnątrz szafy nie ma informacji (inskrypcji, tabliczki), która zdradzałaby, kto wykonał instrument. Pozytyw ma klawiaturę (jeden manuał - cztery oktawy) umieszczony nietypowo, z tyłu szafy a nie z boku. Dyspozycja instrumentu wg. opisu przy dźwigniach rejestrów jest następująca: pryncypał 4', oktawa 4', aeolina (?), flet 4', flet 8'. Są to zatem organy mające pięć głosów. Porównując je z pozytywem z Paczółtowic (9 głosów) widzimy, jak mały jest to instrument. Dodatkowo prospekt paczółtowickiego pozytywu naśladuje poniekąd prospekty dużych instrumentów. Szafa zrębickich organów ma o wiele prostszą budowę. Instrument w Zrębicach został poddany gruntownej naprawie (przywrócono go do stanu używalności) w pierwszej dekadzie obecnego stulecia. Renowacja dotyczyła nie tylko piszczałek i mechanizmu gry, ale również aparatu tłoczącego powietrze. Z oryginalnych piszczałek zachowały się tylko te wykonane z drewna (flet) stojące wewnątrz szafy. Oryginalne piszczałki prospektu (czyli to co każdy widzi przyglądając się organom z nawy kościoła - pryncypał 4') musiały być zapewne kiedyś zdemontowane i zabrane (być może w czasie działań wojennych - często ofiarą padały wówczas kościelne dzwony i metalowe części organów, szczególnie te łatwo dostępne, czyli piszczałki prospektów wykonane np. ze stopu cyny i ołowiu). W przypadku pozytywu zrębickiego są one jednym z głosów instrumentu, nie pełnią więc wyłącznie funkcji dekoracyjnej frontowej części, jak to się zdarza (np. sekcja pozytywu w dużych organach w Leżajsku). Nietypowe są też cięgła rejestrowe - w Zrębicach mamy do czynienia z rzadko występującymi dźwigniami - głos włącza się przesuwając je w bok. W starych instrumentach mamy do czynienia z cięgłami w formie kluczy (jak w Olkuszu, Jędrzejowie bądź w Kazimierzu Dolnym) http://www.organy.art.pl/slownik.php?slo_id=73 lub częściej w formie wyciąganych gałek http://www.organy.art.pl/slownik.php?litera=M#w Podziękowania należą się księdzu Włodzimierzowi Białkowi ze Zrębic za możliwość obejrzenia organów. Tomek dorzuci trzy zdjęcia: 1. Prospekt z piszczałkami pryncypału; 2. Wnętrze szafy instrumentu; 3. Dźwignie rejestrowe z prawej strony klawiatury;

W podanej dyspozycji zrobiłem mały błąd - powinno być: pryncypał 4', oktawa (?) - prawdopodobnie 4', aeoline 4', flet 4' i flet 8'. Na drugim zdjęciu widać m. in. drewniane piszczałki fletu krytego (gedackt) - charakterystyczną cechą tych piszczałek jest zatkanie ich wylotu specjalnym tłokiem (szpuntem).

Szkoda tych trzech zdjęc, zwłaszcza, że nie ma tego instrumentu na PWCO - teraz nie wiadomo, co i jak wygląda.