Długo zastanawiałem się, od czego zacząć. Czy od siostrzeńca Zygmunta I, Albrechta Hohenzollerna, który jako ostatni mistrz Zakonu złożył hołd lenny, czy może od anegdoty z mojej szkoły, wg której Ojciec profesor Celestyn Napiórkowski napisał list do Pawła VI z petycją o beatyfikację Marcina Lutra, a może od...
Jak powszechnie wiadomo, pewien augustiański mnich w 1517 roku rzucił wyzwanie biskupom Moguncji i Brandenburgii. Chciał z nimi po prostu pogadać o kondycji Kościoła. Symbolicznie przybił kartkę ze swoimi postulatami do drzwi w przedsionku katedry w Wittenberdze. Cudem uniknął stosu dzięki protekcji elektora saskiego...
W 1520 roku król polski zaniepokojony bibułą rozrzuconą po Toruniu, wydaje edykt, w którym wnosi iż każdy, kto głosi, nawołuje lub wyznaje herezję luterańską ma zostać spalony żywcem i być pozbawiony dóbr wszelakich. Ośmiotysięcznym wojskiem gasi zarzewie buntu w Gdańsku pięć lat później... jak się okazuje mieliśmy swoje wojny religijne.
Kłopoty w konsekwentnym przestrzeganiu edyktu, zostały spowodowane koligacjami Króla Zygmunta (patrz na samą górę) .... każdy ma jakąś czarną owcę...
Akademia Krakowska hamowała wszelkie nowinki teologiczne i pozostawała wierna biskupom. Ale młodzież poszukująca wiedzy i myśli Odrodzenia, po powrocie z Włoch, Niemiec i Szwajcarii powoli naruszała ten stan rzeczy.
Kupcy z Zachodu, nowi osadnicy poszukujący możliwości ekonomicznych i uciekinierzy przed wojną i prześladowaniami to kolejne grupy, które nowe idee w Rzeczpospolitą wnosiły.
Wynalazek druku temu tylko sprzyjał.
Strach polskiej magnaterii przed rosnącym absolutyzmem władcy, myśl renesansu, propozycje reform propagowanych przez zwolenników Erazma z Rotterdamu to kolejne powody, dla których polska szlachta waśniła się wzajemnie i podważała stare autorytety z królem włącznie. uffff... c.d.n.

_________________
Maciej Rodziewicz

W Małopolsce głównym orędownikiem myśli luterańskiej był profesor Akademii Krakowskiej - Jakub z Iłży, ostatecznie oskarżony o herezję, pozbawiony tytułów schronił się we Wrocławiu.
Szlachta polska była jednak średnio zainteresowana luteranizmem, który nakazywał bezwzględne posłuszeństwo władzy świeckiej - w naszym przypadku - króla. Luteranizm stricte "przyjął się" tylko w Krakowie. W granicach ówczesnej diecezji powstały tylko jeszcze dwa zbory - w Olkuszu i Tarnowskich Górach.
Ale... jak się okazuje Polak potrafi..'
W 1536 roku swój "program" głosi Jan Kalwin. Nauka o predestynacji przekraczała generalnie zdolności intelektualne ówczesnych polskich możnych, nawoływanie do surowego, ascetycznego życia też odpadało. Za to...'odrzucenie władzy świeckiej i biskupiej, oraz hierarchiczny system wewnątrz zborów z wiodącą rolą seniorów oraz zasada: "bogactwo - nagrodą za pracowitość, ubóstwo - karą za lenistwo" to było TO
Jedynie Bracia Polscy - Arianie zwani też antytrynitarzami - którzy wystąpili ze Zboru Krakowskiego, trzymali się zasad równouprawnienia społecznego, ascezy i bezwzględnego pacyfizmu.
Pod koniec XVI wieku w Małopolsce istniało 260 zborów kalwińskich i 52 ariańskie

_________________
Maciej Rodziewicz

Celowo nie edytuję poprzedniego posta, bo... z inspiracji Jožina postanowiłem poszukać tych zborów i mam trudności...
Jak na razie udało mi się - czasem bez rozróżnienia na kalwińskie - ariańskie:
1 Bebelno
2 Czaryż
3 po 1551 - ale nie da się ustalić dokładnie - Potok
4 po 1578 - Szczekociny
5 też - Kromołów
6 również po 1578 - Włodowice(tu proszę Michała o pomoc w zakresie rodów Firlejów i Bonerów
7 Ogrodzieniec - brak pewności
8 Mstów - mógł być pomylony z Mstyczowem, gdzie zbór był z całą pewnością
9 Żarnowiec - prawdopodobnie
10 Spytkowice - pod auspicjami Mikołaja Myszkowskiego
11 Palczowice - ksiestwo zatorskie
12 Sąspów - Stanisław Szafraniec
13 Sułoszowa - patrz wyżej
14 Secemin - tenże
15 Przeginia - też
16 Rogów - owszem i on
17 Krasocin - znów ta sama osoba
18 Koniecpol - kościół pw Św. Trójcy 1561 -72
19 kościół św Bartłomieja w Żurawiu
20 Zamek w Bydlinie , przemianowany na kościół, potem na zbór - ariański

_________________
Maciej Rodziewicz

Rybaku - historia, a już szczególnie ta związana z kościołami to nie moja bajka, ale poniżej skan z doskonale znanej miłośnikom Jury pozycji:



i fragment ze strony 399

_________________
JuraPolska.com - z nami poznasz Jurę - usługi przewodnickie, wycieczki piesze, rowerowe po Jurze K-Cz; spływy kajakowe Pilicą, Liswartą, Wartą.
Kajakiem, pieszo, rowerem między Wartą, Nidą i Pilicą - blog wycieczkowy.
Profil na FB

Dzięki Michale wg danych z 1598 podług wizytacji biskupa krakowskiego Jerzego Radziwiłła w Przyłęku przestaje funkcjonować zbór protestancki.
Agnieszka82 - wiesz coś o tym?
Do wszystkich: wiecie coś może o jakichkolwiek śladach po ongiś istniejących zborach? w formie ruin np...

_________________
Maciej Rodziewicz

Znalazłem jeszcze zbory w Balicach, Aleksandrowicach i Sance...
Trzy ciekawostki:
1. Zbory Kalwińskie wykorzystywały generalnie budynki kościołów katolickich, za to Arianie wznosili niezależne budowle
2. Wygląda na to, że jedynym "ocalałym" zborem ariańskim na terenie Jury jest zamek Bydlin. W opłotkach znalazłem jeszcze Gruszczyn, Łapczynę Wolę, Wodzisław, Krasocin, Ludynię, Silniczkę ( w radomszczańskim - poprzednie we włoszczowskim ). Ze względu na posiadłości zakonu paulinów - nigdy nie powstał żaden zbór na północ i północny zachód od Częstochowy.
3. Arianie starali się budować zbory w pobliżu źródeł.
Na marginesie - czy gdzieś w pobliżu zamku Bydlin tryska z ziemi coś niecoś? Mimo zaadoptowania...

_________________
Maciej Rodziewicz

Coś tam tryska, płynie mała rzeczka. Generalnie wjeżdżając do Bydlina od Załęża widać, że tereny są dość podmokłe.

Dzięki grzehu. Szukam bezskutecznie informacji o starym kościele w Sułoszowej. Co z nim się stało? pytam w kontekście jego przeszłości jako zboru. Nowy kościół pw Najświętszego Serca Pana Jezusa został zbudowany w latach 1933 - 1939.

_________________
Maciej Rodziewicz

W 1915 roku jeszcze stał...
(źródło - facebook.com - Sułoszowa i okolice oraz jej mieszkańcy na starej fotografii)

_________________
Maciej Rodziewicz

Niestety tylko tyle co wyklikac. To fragment z http://www.szczekociny.pl/index.php?id=112

Przyłęk – zwany Przyłękiem Szlacheckim. Pierwszy drewniany Kościół w Przyłęku w roku 1412 wznieśli i wyposażyli – Prandota i Wyzga, dziedzice Przylega za zgodą Piotra Wysza biskupa krakowskiego. W połowie XV wieku stał w Przyłęku kościół parafialny, którego kolatorami byli Jan i Prandota Szreniawici. 9 października 1560 r. Marian Przyłęcki, sędzia i burgrabia krakowski, dziedzic miejscowy, wydzierżawił od miejscowego plebana Stanisława Stomnickiego na 3 lata uposażenie probostwa i wieś Kluczyce. Wkrótce tenże Marian Przyłęcki zamienia miejscowy kościół w zbiór ariański. Dopiero po 30 latach staraniem Grotów, Pągowskich, Prandoty i Jana Przyłęckiego, kościół zostaje zwrócony katolikom. Na początku XVII wieku z Przyłęckich wyróżniali się Stefan Marian z Przyłęku Przyłęcki, który w 1628 r. studiował na Uniwersytecie w Bolinii i Achacy Przyłęcki, Kasztelan oświęcimski oraz ksiądz Stanisław Przyłęcki, kanonik Poznański, sekretarz króla (1647 r.). Obecny kościół murowany ufundowała w roku 1780 Justyna z Raczyńskich Moszczańska, dziedziczka wsi, kasztelanowa santocka.

Jesli zas idzie o budowanie u zrodla to łęg znaczy tyle co teren podmokły Przy łęgu

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mokrad%C5%82o

Strasznie fajne wyjaśnienie. Dzięki
zastanawiałem się, czy gdzieś na Jurze mogły się zachować pierwotne protestanckie cmentarze. Reformacja w Polsce przetrwała najwyżej sto lat, a zatem ocalałe miejsca pochówków są dziś wielką rzadkością. tym bardziej, że Arianie z przekonania, a katolicy z pogardy chowali protestantów bez opisu nagrobnego, z rzadka - z wykutym na stelli krzyżem. gdyby ktoś z Was w trakcie podróży po Jurze natknął się na podobne miejsce, proszę o informację.

_________________
Maciej Rodziewicz

Dostałem od... segregatora - fantastyczny konspekt (autorstwo nieznane), dotyczący reformacji w delanacie lelowskim
Muszę go przegryźć, ale chciałbym się na bieżąco podzielić dwoma cytatami
Pisałem na początku, że luteranizm w Polsce przyjął się dość ostrożnie. Ale....
"Do ciekawostek (...) można zaliczyć fakt, że w całym dekanacie lelowskim znalazła się tylko jedna rodzina wyznania luterańskiego, która zamieszkała w (...) miasteczku Janów, w parafii potockiej"
Drugi cytat jest obszerniejszy:
"Dzięki spisom prymasa M. Poniatowskiego (ostatni polski prymas, brat króla - przyp.cyt) można prześledzić, w których parafiach - a nawet wioskach - grupowała się największa ilość protestantów. Nieznane jest pochodzenie tych osób, ale można przypuszczać, przynajmniej w przypadku wsi Potok, gdzie mieszkało aż 37 protestantów, że byli oni potomkami miejscowych kalwinistów, których początki sięgały czasów reformacji "
37 protestantów końcem 18 wieku?
Musiał istnieć w okolicy trzeci cmentarz ...

_________________
Maciej Rodziewicz

Nie musiał W Pilicy: Miejscowi protestanci nie mieli własnego cmentarza. Byli chowani na ówczesnym cmentarzu parafialnym. "37" to raczej "tylko" a nie "aż". Co ile lat wypadał jeden pogrzeb? Dla Pilicy wyglądało to w przybliżeniu tak:
1860:188 osób - 2 zgony
1863:200 osób - 1862:11 zgonów, 1864:13 zgonów
1865:290 osób- 1867:11 zgonów i zbliżone liczby w następnych latach.
Podchodząc do tematu statystycznie w Potoku wypadało około jednego pogrzebu rocznie. Nie sądzę aby opłacało się urządzać własny cmentarz wyznaniowy.
Kiedy powstał pilicki cmentarz trafiali tutaj m.in.zmarli ewangelicy z dosyć odległego Mrzygłodu i z Pradeł. (Jeżeli dobrze pamiętam. Na pewno są zapisy w metrykach dotyczące tych miejscowości ale czy dotyczy to zgonów czy narodzin musiałbym sprawdzić)

_________________
Idiotów na świecie jest mało, ale są tak sprytnie rozstawieni że spotykasz ich na każdym kroku...

Towarzystwo Jurajskie
http://www.jura-pilica.com

alkosandrze - z pełnym szacunkiem - piszesz o XIX wieku. O protestantach, którzy "wreszcie" pojawili się w Pilicy. Janów, Złoty Potok i Siedlec mają zupełnie inne doświadczenia. To, że pozostało 37 członków kościoła reformowanego należy uznać za cud. Cud w obliczu kontrreformacji. Tych 37 - iu, to potomkowie bardzo prężnego w XVI wieku ruchu.
Wiem, że cmentarz był. Nie wiem jaki... choleryczny, czy kalwiński, ale był.
Wiem to z pamiętników i dokumentów XIX wiecznych. Był w Poniku.
Faktem iest, że w XIX wieku nikt na nikogo miecza nie wydobywał w kwestii przekonań, ale początkiem XVi-tego?........

_________________
Maciej Rodziewicz

Sam początek inwentarza kościoła w Żurawiu z 1857 roku: