Od początku poznawania przeszłości Zawiercia fascynuje mnie temat jego żydowskich mieszkańców i roli jaką odegrali w budowie osady fabrycznej, która w 1915 roku uzyskała prawa miejskie. Nikt dotychczas nie podjął się założenia tego tematu.Przy okazjii uroczystości powstania w getcie warszawskim , przypomnieć chciałbym rolę zawierciańskiego getta w tym okresie czasu ( przed wybuchem powstania).
Getto w Zawierciu uważane było za jedno z "najbezpieczniejszych". Związane to było z tym, że jego mieszkańcy zatrudnieni byli w zakładach Luftwaffe( dawna przędzalnia TAZ). Tutaj przerabiano zdobyte przez Niemców mundury wojskowe i szyto żołnierskie pasy. W związku z tym, władze żydowskiego podziemia w getcie warszawskim do Zawiercia przerzucały rodziny, które zdecydowały się na ucieczkę( opisany porajski epizod dotyczył innych okoliczności). Jedna z większych akcji przeszukiwania zawierciańskiego getta związana była z poszukiwaniem takich uciekinierów Wymienia się równiez nazwisko przywódcy Żydowskiej Organizacji Bojowej, który w związku z tym przebywał czasowo w Zawierciu.
Już wkrótce w miesiącu sierpniu mija 65 lat od dnia kiedy getto zlikwidowano .
W załączeniu fragment dokumentu.Nie jest on bezpośrednio związany z tematem postu ale traktuję to jak zwykle jako pretekst do dalszej dyskusji.

Oto zdjęcie przedstawiające synagogę przy ul. Marszałkowskiej, zaraz po likwidacji zawierciańskiego getta w 1943r...

Fotografia znana. Ślady po szpilkach wskazują na źródło skąd ona pochodzi.
Przydałby się jednak komentarz autora postu (jeśli można) nie chciałbym aby był to tylko "ładny" obrazek.

Pomyślałem, że fotografia zainteresuje kogoś, kto jej nie widział. W związku z tym nie wiem, czy istotne są ślady szpilek czy nie... Myślę, że fotografia na której widać synagogę oraz porozrzucane wokół meble, pozostałe po mieszkańcach zawierciańskiego getta wywiezionych zapewne do obozów śmierci, nie wymaga komentarza?

Nie ruszam fotografii( chodzi o coś innego).
Historia zawierciańskiego Getta to historia Żydów dawnego powiatu zawierciańskiego i nie tylko. Na fotografii widać wyrzucane z mieszkań meble ale również fragment chyba drewnianego płotu, Na innych fotografiach z tego okresu widać ,że częściowo dzielnica żydowska był ogrodzona drutem kolczastym. Są plany gdzie zanaczono granice Getta ale prawdopodobnie były one płynne wraz ze wzrostem liczby przebywających tutaj Żydów.
Granice w uproszczeniu to ulica Marszałkowska, Górnośląska,Apteczna.
Odnośnie synagogi można dodać, że jest to jak na razie jedyne znane jej zdjęcie w takim ujęciu. Jest jeszcze jedno wcześniejsze , z którego wynika że pierwotnie wyglądała ona nieco inaczej jeżeli chodzi o wejście do niej (widoczne na ścianie z lewej strony).

Jeżeli ujęcie potraktujemy fotograficznie to jest jeszcze jedno takie zdjęcie. Dla zainteresowanych dodatkowo zdjęcie modelu zawierciańskiej synagogi zbudowanego po wojnie przez ocalałego z getta Libera Moszkowicza

Nie wiem gdzie napisać pierwszy post,. Cacy model( ciekawe co na to powiedzą autorzy mongrafii o Zawierciu). Alkosandrze twoja fotografia to właśnie część tej, o której mówię.
Znam kilka osób, które troszkę więcej wiedzą w tym temacie ale z różnych względów nie pojawiają się tutaj.
Teraz, ponieważ po tych fotografiach i modelu prawdopodobnie więcej osob pociagnie na Marszałkowską proponuję, przy okazji podziwiania tego co zostało z synagogi, popatrzeć w prawo gdzie pod szczytem kamienicy jest charakterystyczne okienko z jednoznacznym symbolem.
O tym jak przetrwał cmentarz żydowski w Zawierciu innym razem.
(Nie wiem czy nie pociągnęliśmy o jeden most za daleko).

Zastanawiam się czy obrazek,który Robert zamieścił w poście o Jaskini Kroczyckiej (ten wredny ) nie powinien znaleźć się jako tło Forum Jurajskiego. W internecie można znaleźć różne "cuda" i prawdziwe "perełki" jeśli tylko włoży się w poszukiwania trochę wysiłku i chce się coś znaleźć. Z tego źródła pochodzą kolejne fotografie z zawierciańskiego getta. "Moja" fotografia z poprzedniego postu,jak nietrudno sie domyślić pochodzi z jakiegoś wydawnictwa i została przycięta do nietypowego formatu. W oryginale,którego nie widziałem, ma jeszcze pewnie ciąg dalszy po lewej stronie.

No to być może otworzyłeś serial fotograficzny. Dalej jednak będę twierdził, że bez tekstu
dużo tracą( zwłaszcza te, których tutaj jeszcze nie umieściłeś).

Ja teksty znam,Ty pewnie też. Jak kogoś temat zainteresuje będzie można dodawać szczegóły. Zawiercie to jednak dla mnie obcy grunt po którym niepewnie stąpam. Może należało foto nr 2 wstawić do zagadek ? Tam jest większy ruch w interesie Gdzie zostało zrobione to zdjęcie?

O synagodze.
Powstała ona jako pierwsza świątynia na terenie miasta Zawiercia w granicach z okresu międzywojennego. Uproszczeniem wielkim byłoby wydarzenie to wiązać tylko z wielkością i siłą ekonomiczną społeczności żydowskiej.
Pierwsze próby założenia kościoła parafialnego,wówczas jeszcze wsi i osady fabrycznej, spotkały się z dużym oporem zarówno ze strony proboszcza kromołowskiego jak i mieszkańców wszystkich wsi należących do kościoła w Kromołowie, którzy odczuwali obawy w związku z powstaniem nowej parafii( chodziło o przesłanki ekonomiczne).
Jeżeli popatrzymy na historię synagogi w granicach współczesnego Zawiercia to jeszcze raz Kromołów.
Nie wiem czemu ale rzadko a właściwie wcale się o tym nie pisze.
Synagoga w tym miasteczku wymieniana jest już w połowie XVIII wieku. Świadczy to o tym, że istniała w okolicach Kromołowa już spora gmina żydowska ( jak na ówczesne uwarunkowania)
dodano
Przepraszam ale pisząc o serialu fotograficznym powinienem napisać że zapoczątkował go tOlek. Co cesarskie cesarzowi.

Dla miłośników przeszłości okolic Zawiercia swojego rodzaju biblią historyczną jest książka
ks Wiśniewskiego "Opis kościołów...",aby przyjąć zawarte tam informacje jako źródło wiedzy, należy jednak wcześniej poznać historię regionu.
Jest tam akapit poświęcony początkom rozwoju osadnictwa żydowskiego w Mrzygłodzie
i karze jaka spotkała zarządcę dóbr za to ,że przyjął on Żydów z Ukrainy.
Zagadka.
Kto był właścicielem gruntów , na których znajdowała się enklawa żydowska w Kromołowie.
Dla ułatwienia podpowiem ,że nie byli to znani powszechnie właściciele dóbr kromołowskich.

Ksiądz Wiśniewski znany jest ze swoich antysemickich wstawek w skądinąd ciekawym dziele. Gdzie by nie otworzyć jego książki to Kara Boska za jakieś tam przewinienia. "Biblią" jego dzieło na pewno nie jest bo nie we wszystko co napisał można święcie wierzyć Jako źródło historycznych śladów książki są jednak warte przeczytania.

Czas na rozwiązanie zagadki.
W końcu XVIII wieku zabudowania mieszkalne Żydów Kromołowa znajdowały się na gruntach plebańskich. Jest to o tyle istotne, że w zasadzie znając ten fakt inaczej czyta się Wiśniewskiego.
Wbrew temu, co w tego typu pracach się pisze, właściciele ziemscy chętnie przyjmowali do swoich dóbr wyrobników - rzemieślników pochodzenia żydowskiego i sami z tego czerpali niezłe korzyści. Bodajże w okolicach Kroczyc znany jest przypadek z okresu pańszczyzny, gdzie miejscowy właściciel prywatnej wsi wypożyczył chłopów arendarzowi ( każdy karczmarz dzierżawił również niezbędny do funkcjonowania karczmy grunt pod uprawę).
Pecunia non olet
Dopiero w okresie późniejszym dysonanse zaczęły się pogłębiać i nasilały się z reguły zgodnie z mechanizmem znanym już w średniowieczu.Wzrost zamożności niektórych Żydów powodował to co nazywamy dzisiaj różnie.
Społeczność żydowska Zawiercia dzieliła sie również na kasty i klasy wg zamożności.
Nie dla wszystkich Żydów Zawiercie było Eldoradem.
Mam przed sobą list żydowskigo chłopca , który pisze do swojego wujka w Ameryce.
Nie mogę się doczekać, kiedy wreszcie wyjadę z tego zapyziałego miasta
List ten pochodzi z początku lat trzydziestych XX wieku.
Drzewa genealogiczne są dzisiaj na Topie. Mam w szpargałach też drzewo związane z rodziną żydowską o zawierciańskich korzeniach, której potomkowie rozsiani zostali po całym świecie . Przy każdym nazwisku długa lista związana z holocaustem.

http://zawiercie.naszemiasto.pl/wydarzenia/864513.html