Zainteresowania mam znacznie szersze. Nie da się na przykład pisać o Moesach w oderwaniu od całej problematyki XIX-wiecznego włókiennictwa i papiernictwa czy bez poznania ówczesnej rewolucji przemysłowej. Trudno mówić o Ottonie z Pilczy w oderwaniu od historii ówczesnej Rusi a o Arkuszewskim bez jakiejkolwiek znajomości historii przedwojennego lotnictwa. Podobnie zresztą pisząc o Jurze nie zawsze można zakończyć tą opowieść na wiadukcie w Olkuszu albo za ostatnimi chałupami w Porębie Pilica jest wspólnym punktem moich zainteresowań.
Produkcja papiernicza w okolicach Pilicy nie była przed Moesami nieznana. Pierwsza manufaktura istniała tu już za czasów Warszyckiego. Od 1790 roku działała krótko manufaktura papiernicza w Wierbce. Około 1821 roku niewielkie fabryczki papieru działały w Pilicy i w Wierbce. W Sławniowie papiernia funkcjonowała od końca XVIII wieku co najmniej do 1840 roku. Była też papiernia w Woli Libertowskiej, którą w późniejszym czasie przejął Moes. Kolejna papiernia powstała w Sławniowie w 1881 roku w miejsce spalonej kortowni.
Nie wiadomo dokładnie skąd pojawiło się zainteresowanie Moesa Pilicą. Według często powtarzanej wersji położona na bagnach Choroszcz gdzie po podziale interesów z bratem Fryderykiem Karolem inwestował Christian August, miała zły klimat. Żona Christiana Augusta i ich potomkowie często chorowali co miało być powodem dla którego zakupiono pilickie dobra aby tu dla poratowania zdrowia spędzać letnie miesiące. Moim zdaniem niewiele w tym prawdy bo jak w roku 1837 pisał burmistrz Gnoiński
Pilica leży nad rzeką,wkoło otoczona jest górami. Ścieki wód z tych gór w czasie deszczu nie mogą być odprowadzane do rzeki, bo ta dla widoków gospodarczych jest wzniesiona do pewnej wysokości,tak że o kilka metrów wyżej rynku i ulic płynie... Podobny nieporządek najdotkliwsze wywiera skutki na zdrowie ludzkie,zwłaszcza tu w Pilicy..co przy panującej teraz cholerze szczególnie powinno zwrócić uwagę rządu,ile że pomiędzy ochronnymi środkami przeciw zarazie, pierwszym jest wilgoć i smrodliwe wyziewy
Fabryka w Choroszczy była w tym czasie olbrzymim kompleksem przemysłowym. O zakupie Pilicy zdecydowały raczej względy biznesowe.Jakie były plany trudno dzisiaj jednoznacznie powiedzieć. Moes kupił miejscowość ani lepsza ani gorszą niż wiele podobnych. Niewątpliwie korzystna była cena gdyż po pierwszym przetargu do którego nikt się nie zgłosił Bank Berliński pewnie obniżył cenę wywoławczą. Drugim powodem mogła być tania siła robocza,której brakowało w rozwijających się ośrodkach przemysłu bawełnianego. A może Moes po zawładnięciu rynkiem rosyjskim szykował inne kierunki ekspanji? Losy Moesów przeplatają się wielokrotnie z losami innych włókienniczych potentatów -Zachertów. Właściciel zakładów w podbiałostockim Supraślu, Wilhelm Zachert był bratankiem pochowanego w Kromołowie Jana Fryderyka Zacherta który wcześniej był właścicielem fabryk sukienniczych w Zgierzu gdzie swoją przemysłowa przygodę rozpoczynali bracia Moesowie. Być może to właśnie od potomków Jana Fryderyka Zacherta dowiedział się Moes o możliwości nabycia na licytacji majątku Pilica. Inna możliwość to informacje uzyskane od poprzedniej właścicielki Marii Ratomskiej, która po opuszczeniu Pilicy zamieszkiwała w okolicach Białegostoku. Kontakty między rodzinami Moesów i Zachertów niewątpliwie trwały gdyż w roku 1899 prawnuk Jana Fryderyka - Ludwik po czterech latach nauki i pracy w fabryce Moesa uzyskuje dyplom czeladnika. Budowa pałacu w Wierbce była konsekwencją sprzedaży dóbr pilickich z wyłączeniem Wierbki i Sławniowa.Powodem transakcji były zapewne problemy finansowe. Kłopoty finansowe wynikające z cyklicznych kryzysów w przemyśle bawełnianym dotykały w tym czasie niemal wszystkich potentatów tej branży i kończyły się zazwyczaj pożarami wysoko ubezpieczonych fabryk.Pilicę nawiedzały w tym czasie kolejno epidemie cholery (1855 -1856), nieurodzaj (1855) i gradobicie (1856). Olbrzymi pożar w 1856 roku zniszczył dużą część miasteczka. W 1857 roku kryzys obejmuje całą Europę i Amerykę. W 1861 roku Pilicę nawiedza kolejna epidemia cholery i nieurodzaj. 11 września 1872 umiera Christian August Moes. Można domyślać się,że interesy rodziny nie wyglądały wówczas dobrze. Nieletni spadkobiercy,synowie Aleksander i Julian, którzy otrzymali w spadku Pilicę nie potrafili przejąć zarządzania firmą. Kierownictwo zakładu w Sławniowie objął August Schulze, którego to zadanie przerosło.Sprzedaż Pilicy umożliwiła jak sądzę inwestowanie w rozwój zakładów w Wierbce i w Sławniowie i skupienie się na produkcji papierniczej.Aleksander Moes nie zerwał kontaktów z Pilicą. Pomimo tego,że mieszkał w Wierbce był wójtem pilickim i organizatorem miejscowej OSP. Nowym właścicielem Pilicy został Leon Epstein potomek pochodzącego stąd Jakuba Epsteina, protoplasty rodu bankierów porównywanego w tych latach do Kronenbergów, Epsteinowie inwestowali między innymi w Kolej Warszawsko-Wiedeńską.

O planie Pilicy z perspektywy ostatnich chałup Poręby

Najpierw uwaga natury ogólnej.
Podobne plany w tym okresie czasu teoretycznie miały Włodowice , Mrzygłód, Żarki i Ogrodzieniec.
Ich genezę powstania graficznie wyjaśnia ostatni napis i oznaczenie na samej górze z prawej strony.
Jasno też wynika z tego planu, że najważniejsze są tutaj ulice - ich układ.
Od ogółu do szczegółu
1/ Wyloty ulic z rynku są logiczne wg średniowiecznego powszechnie obowiązującego schematu.Lelów, Żarnowiec i Olkusz. Czy czwarta ulica pełniła funkcję uliczki kierującej wędrowców w kierunku Ogrodzieńca, Kromołowa czy Mrzygłodu.
Otóż zdecydowanie nie.Czwartym miastem, które wyznaczało kierunek tej ulicy były Żarki, gdzie wędrowców prowadził trakt omijający Ogrodzieniec i Kromołów a wyznaczały go po drodze Giebło i Karlin.
2/ Bożnica . Na tym samym planie widać wyraźnie stary "Kierków"(kirkut). Co świadczy o tym , że w tym czasie istniał już drugi cmentarz żydowski albo inaczej dwa cmentarze.
Jak widać wyraźnie na planie istniała w Pilicy tak jak w każdym mieście enklawa żydowska
( żeby nie używać słowa, które kojarzy się z raczej z II WŚ)" Dom i grunty wyznania Żydowskiego"
W tym kontekście położenie bożnicy raczej bym szukał w tym miejscu. Czy był to budynek zaznaczony na "starym kierkowie"?
A może opis "dom i grunty wyznania Żydowskiego" odnosi się do bożnicy i gruntu do niej należącego.
Z odległości kikudziesięciu kilometrów perspektywa jest inna niż z wieży klasztoru w Pilicy i może być "zamazana" zwłaszcza w mgliste popołudnie...

Poręba była użyta przykładowo podobnie jak Olkusz.Równie dobrze mógłbym napisać Kleszczowa.Nie było w tym żadnego podtekstu zwłaszcza,że Poręb na Jurze mamy dostatek

1. Jest takie ciekawe opracowanie "Lokacyjne układy urbanistyczne miast małopolskich w wiekach XIII i XIV", po którego przeanalizowaniu twierdzę,nie do końca zgodnie z jego autorem, że pierwotny układ lokacyjny Pilicy był inny niż można się tego spodziewać z dzisiejszego układu ulic. Moim zdaniem autor mylnie interpretuje północno-wschodni i południowo-zachodni wylot z ówczesnego miasteczka ale przy takiej ilości materiału trudno było dogłębnie i szczegółowo analizować każde miasteczko zwłaszcza,że ideą pracy było pokazanie ogólnych zasad a nie szczególnych przypadków. Była kiedyś w Pilicy ulica Lelowska, która w swym pierwotnym przebiegu zgodnie z ówczesną tradycją, podobnie jak np.ul. Żarnowiecka miała swój początek w rynku i wytyczała trakt w kierunku Lelowa biegnący w sposób wówczas a nie dzisiaj logiczny. Napis na górze po prawej stronie powstał razem z planem w wieku XIX a to już inna bajka niż XIV-wiek. Pilica jako miasteczko lokowana była na terenie dziewiczym więc wytyczona była,tak jak to było w zwyczaju, w sposób maksymalnie regularny. Dlatego twierdzę,że istniała uliczka równoległa do dzisiejszej Żarnowieckiej wychodząca z północno-wschodniego narożnika rynku. Zanim doszedłem do takiego wniosku spędziłem trochę czasu nad fotografiami lotniczymi Pilicy i okolicy,na których widać więcej niż z wieży klasztoru w Pilicy a były one robione przy innej niż mgliste popołudnie pogodzie Korzystałem też ze starych map,z planów i z wielu informacji o rozwoju miasta zwłaszcza o kolejności powstawania poszczególnych obiektów nie tylko zresztą w samej Pilicy bo to jest kluczem. Jednego jestem pewien - nie mam zamiaru nikogo na siłę namawiać do przyjęcia mojej hipotezy.Każdy uczestnik Forum może mieć w tym zakresie swoje zdanie a ja chętni wysłucham jego rzeczowych argumentów. Po to jest to Forum aby dyskutować.

2."Czwarta" uliczka -nieważne czy napisałem Ogrodzieniec, Kromołów czy Żarki bo to jest dla sedna sprawy nieistotne. Nie piszę pracy doktorskiej tylko swoje spostrzeżenia na Forum - szła ogólnie w kierunku północno-wschodnim i na pewno nie miała nic wspólnego z dzisiejszą ulicą Zawierciańską a jedynym logicznym miejsce w którym mogła się zacząć był północno-zachodni narożnik rynku a tam sam kształt terenu narzuca jej przebieg.Droga do Ogrodzieńca biegła wówczas przez Kocikową i jej przebieg widać do dzisiaj w układzie dróg. Był jeszcze Trakt Krakowski, który według mnie w swym pierwotnym przebiegu nie miał raczej nic wspólnego z dzisiejszą ulicą Krakowską co też wynika z analizy ukształtowania terenu w skali makro i z faktu,że nasi przodkowie podobnie jak my unikali niepotrzebnego wysiłku przy przemieszczaniu się.

3.Co do lokalizacji pierwotnej bożnicy to źródła jednoznacznie wymieniają plac zwany Barbarą. Według mnie i mojej lupy -bo niestety dysponuje jedynie fotokopią- napis na planie bardziej wygląda na dom grabarza żydowskiego niż na dom i grunty wyznania Żydowskiego co ma sens w stosunku do położonego przy kirkucie obiektu a nigdzie nie spotkałem informacji o jakiejkolwiek żydowskiej enklawie w rejonie napisu. Jedynie panowie Chońdo,Rozmus i Witek w swojej monografii cmentarza żydowskiego w Pilicy lokują w tym miejscu hipotetyczny zasięg starego kirkutu. W tym czasie żydzi mieli już swoje "centrum" na bezpośrednim zapleczu rynku miedzy ulicami Łazienną i Markowską nie licząc oczywiście tego,że większość domów w rynku była już ich własnością. Dziwnym byłoby opisywanie na planie gruntów żydowskich w miejscu nieco "dziwnym" a nie opisanie ich tam gdzie niewątpliwie były chociaż bez znajomości przeznaczenia planu zostaje jakieś drobne "ale".

Nie ten napis.

sprawą niezwykle ważną było włączenie w roku 1819 mieszkańców Pilicy do Towarzystwa Ogniowego. Jedno z pierwszych odszkodowań otrzymali właściciele 5 domów jakie spłonęły 20 lipca 1823 roku. Lista składek ogniowych z miasteczka [i]w roku 1841 obejmowała 215 płatników, a łączne opłaty wynosiłu 2.584 zł 19 gr.[/i]
Domyślasz się alkosandrze skąd to zdanie. Szymon -kronikarz nie pokojarzył jednakowych dat( ale raczej byłoby to trudne). Plan zostal wykonany na potrzeby wspomnianego wyżej Towarzystwa Ogniowego.
Teraz skojarzenie inne a propos samochodu strażackiego, który pojawił się w Pilicy w 1928 roku. W tym roku obchodzono 10 lecie odzyskania niepodległości i przy tej okazji prawdopodobnie wykonano kika fotografii, które są ozdobą strony waszego OSP.
Szukaj tam któregoś Moesa albo Arkuszewskiego.

Szymon-kronikarz działa "na własny rachunek" Nie wiem nawet czy jest autorem tekstu czy jedynie umieścił go na stronie OSP Pilica jako tamtejszy Admin. Domyślam się,że przy opracowaniu historii OSP korzystano z Błażkiewicza a tam nie ma planu,który zamieściłem na Forum.Trudno było więc o skojarzenia. Fotografie dawnej OSP strażacy otrzymali od potomka Edwarda Kwapisza,przedwojennego szefa OSP. Na jednej z nich obok kierowcy siedzi pradziadek kronikarza,który był zastępcą naczelnika.Tradycja rodzinna nie ginie Nie ma na fotografiach żadnych informacji na temat tego w jakim okresie zostały wykonane.Nie analizowałem ich też jeszcze szczegółowo pod względem tego kto na nich jest. Chroniczny brak czasu to mój problem. Pewnie nie tylko mój.