Poszukuję osoby, która pamięta jeszcze dawne techniki budowy domów w stylu jurajskim, zarówno samą konstrukcję drewnianą, jak i metody wypełniania zrębów glinką, bielenia ścian w charakterystyczny błękit.. Czy ktoś jeszcze taki istnieje? Będziemy próbować zbudować taką małą chatkę z zachowaniem stylu regionu.. Pozdrawiam

Może zamieść jakieś zdjęcia "na wzór"... i będziemy budować na Forum .
Rozumiem, że chodzi Ci o jakiś drewniany dom a nie taki z wapienia jakich na Jurze jest sporo?
Swoją drogą ludzi pamiętających dawne techniki to zbyt wielu nie będzie. Osobiście znam jedną taką osobę a niestety z powodu wieku, choroby już nie podzieli się swoim doświadczeniem.

Parę słów na temat koloru. Pamiętam z dzieciństwa, że w powszechnym użyciu była tzw "farbka" (ultramaryna), używana do płukania białych tkanin i dodawana do białej farby dla uzyskania zimnego odcienia. Przypuszczam, że na wsi dodawano ją do wapna.

Bardzo prosta sprawa. Wystarczy przejechać do Skansenu w Chorzowie. Jest "dział" zagłębiowski. Bogatsze chałupy (ale nie tak bardzo bogate, po prostu lekko powyżej przeciętnej) były budowane w 2/3 z kamienia wapiennego. Ściany boczne i tylna była murowana z kamienia polnego. Front wykonywany był z drzewa, zazwyczaj sosnowego. Łączenie bali było wykonywane w różnych technikach, ale w większości na zamek węgłowy bez ostatków. Ściany powstawały głównie w konstrukcji sumikowo łątkowej. Ganek prosty prostokątny z płytkim wykuszem. Z jaskółką lub bez. Otwarty lub w późniejszych latach w większości zamknięty. Mam tutaj na myśli początek XXw. i lata międzywojenne. Wcześniejsza architektura była dużo bardziej uboższa. Pokrycie dachu oczywiście strzecha, bogate domy kryte gontem. W pierwszych latach 50-tych pokrycie dachówką cementową a potem eternitowymi płytami (jeszcze kwadratowymi). Wychodek za stodołą (dół na odchody) lub w stodole (w siano) Od lat 30-stych popularyzuje się sławojka. To tak na szybko. Jak masz szczegółowe pytania możesz śmiało pisać.

Warto zobaczyć jeszcze skansen w Wygiełzowie, ale tam mieszają się mocno style i wpływy (zagłębiowski, pogórze, krakowski) gdyż jest to teren pogranicza tych regionów. Warto przejechać do skansenu Ziemi Kieleckiej pod Kielcami, gdyż właściwie tak samo wyglądała wieś jurajska i styl jest bardzo do siebie zbliżony (prócz murarki która na Jurze była wykonywana z wapiennego kamienia polnego).

Fajnie, wielkie dzięki za podpowiedzi. Co do farbki - zdobyłem ostatnio publikację "Bogdanowski J., 1970: Malowane chałupy w architekturze krajobrazu podkrakowskich wsi" w której pisze o tej tradycji. Z rozpoznania autora i mojego wynika, że jest to w zasadzie jedyna publikacja, która podejmuje ten wątek. Bogdanowski dochodzi do wniosku, że na niebiesko zaczęto malować ściany na przełomie XVIII i XIX wieku, właśnie "farbką", ale więcej o niej nie pisze. Pewnie zeszło się to, jak w przypadku rozkwitu strojów ludowych, z dostępnością tej farbki na rynku. Gdyby ktoś wiedział, co to była za farbka (czy jakaś naturalna, czy inna?), proszę o informację.

Maćko - dzięki za wykład. Mam książkę prof. Bilińskiego o tradycyjnym budownictwie ziemi olkuskiej i wynika z niej, że te chałupy były całe drewniane. Czy sugerujesz, że jedna ściana - frontowa była z drewna, a reszta z kamienia? Jeśli tak, to nie byłoby łączenia bali ze ścian bocznych.. Po prostu nie do końca rozumiem. Gdybyś miał jakąś fotę ganku z wykuszem, będę wdzięczny.

Aha jeszcze jedno. Bogdanowski pisze, że w zasadzie geneza tego stylu (mówię o błekitnej barwie) jest nieznana i raczej nie sposób jej dociec.

Naturalną ultramarynę otrzymuje się z lazurytu, co jest dość kosztowne więc raczej mało prawdopodobne. Sztuczna ultramaryna powstaje w wyniku prażenia kaolinu, siarki, sodu i węgla. Różne proporcje mogą dać różne odcienie. Najprościej byłoby dotrzeć do producentów, którzy mają praktyczną wiedzę i wieloletnie doświadczenie. Być może nawet można wciąż znaleźć "farbkę" w ofercie handlowej.

Na niebiesko malowało się, żeby muchy nie siadały .

Spotkałam się z takim tłumaczeniem, że na niebiesko malowano te doby, gdzie była panna na wydaniu, inne były bielone, ale może to był lokalny obyczaj.

Mieszkam w typowo jurajskim domu z 1935 roku. Część mieszkalna (2/3 domu) drewniana, chlewik murowany. Bez podpiwniczenia, część drewniana w środku wykańczana tynkiem wapiennym na matach trzcinowych. Pokrycie, najwcześniejsze pewnie strzecha, potem papa. Konstrukcja drewniana, tak, jak opisywał wyżej Maćko. Dom nie miał ganku. Ogrzewanie, kuchenny piec kaflowy. W obejściu była jeszcze kryta strzechą stodoła i oczywiście sławojka. Do wymurowania chlewika użyto kamienia polnego i łamanego.

_________________
Towarzystwo Jurajskie.
http://www.agroturystyka-jura.pl
www.imprezy-jura.pl

Właśnie czekałem na tego rodzaju wpis, bo to co napisał Maćko jest typowe ale tylko dla pewnego fragmentu Jury. Inaczej wyglądało tradycyjne budownictwo w Dolinkach, inaczej w centrum, a na północnych peryferiach jeszcze odmiennej. Do tego dochodzi różny rodzaj kamienia i sposób jego pozyskania (przełom XIX/XXw i później to raczej kamień łamany) i jego procentowy udział w konstrukcji budynku.

_________________
JuraPolska.com - z nami poznasz Jurę - usługi przewodnickie, wycieczki piesze, rowerowe po Jurze K-Cz; spływy kajakowe Pilicą, Liswartą, Wartą.
Kajakiem, pieszo, rowerem między Wartą, Nidą i Pilicą - blog wycieczkowy.
Profil na FB

...a ja w tym roku burzyłem typowo jurajski dom z 1952/53 roku.
Fundamenty - kamień wapienny łamany na zaprawie wapiennej, szer. 50cm, głębokość posadowienia 1m, w części podpiwniczonej 2m
Ściany zewnętrzne nadziemia - szer. 50cm z kamienia wapiennego łamanego na zaprawie wapiennej (na zewnątrz duże kamienie, wewnątrz- miejscami były wsypywane/układane mniejsze i wypełniane zaprawą)
Ściany wewnętrzne -kamień wapienny łamany szer. 40-50cm
Strop- drewniany z belkami układanymi na ścianach zewnętrznych, podsufitka z desek z tynkiem wapiennym na trzcinie
Dach - drewniany dwuspadowy krokwiowo-płatwiowy o kącie pochylenia połaci ok. 35 stopni. Pokrycie z dachówki cementowej zakładanej na łatach drewnianych
Tynki wewnętrzne - wapienne.
Do budowy nie użyto cegieł nawet w narożnikach i otworach okiennych/drzwiowych (z opowieści rodzinnych wiem, że były wtedy trudno dostępne, drogie).
W dobudowanym później warsztacie parę cegieł się znalazło.

Jedną ze ścian zostawiłem i jest teraz częścią ogrodzenia.
Musiałem oczywiście wyrównać ten mur i odtworzyć technikę murowania kamieniem wapiennym sprzed lat, by stanowił w miarę jednolitą całość.
By nie było wyraźnej różnicy zastosowałem zaprawę cementowo-wapienną z użyciem tzw. białego cementu (zwykły - szary za bardzo się odcinał).

Pamiętam że bardzo fajne ganki zachowały się w Bydlinie. Możesz przejechać i zobaczyć. Zapewne są jeszcze w wielu miejscowościach jurajskich, ale te bydlińskie (jesli jeszcze domy stoją) najbardziej mi utkwiły w pamięci.



Tak. Jest to (było) dość powszechne na Jurze środkowej.



Budowano zamki ciesielsko murarskie. Drewno ściany frontowej wchodziło w specjalne otwory montażowe mieszczące się w ścianach bocznych. Wszystko spinało się w jedną całość i było bardzo mocną konstrukcją.



Tak dokładnie jest jak piszesz. Jeśli wchodzić w szczegóły to jak napisał Michał budownictwo na przestrzeni 100km od Częstochowy do Krakowa nie jest jednolite.

Proponuję ci poświęcić kilka weekendów na objazdówkę terenu w którym zamierzasz wybudować domek i przyjrzeć się ze szczegółami tym domom które jeszcze stoją. Możesz nawet zapytać właścicieli o każdy szczegół. Warto się spieszyć bo domy te szybko znikają z jurajskiego krajobrazu. To największa kopalnia wiedzy. Ja tak zrobiłem.

Większa część Jury jest zamieszkała przez Krakowiaków zachodnich
Charakterystyczną cechą ich budynków były :
- zrębową konstrukcją ścian, (czyli narożach –węgłach belki, płazy łączone były odpowiednim zamkiem ,
- kamienną podmurówką,
- malowaną elewacją , bielenie wapnem . Biel ścian domów, o frontowej fasadzie dłuższej, podkreślona ciemną płaszczyzną słomianej strzechy
- czterospadowymi dachami najczęściej krytymi strzechą. Strzecha była wykonywana słomą gładką, ze schodkami rytmicznymi na ukośnych krawędziach
- stropy drewniane wykonywane w postaci belek drewnianych . Belki wystawano poza ściany , na których wspiera się dach, poza ściany chaty, aż po skraj dachu. Belki te na odcinku między ścianą i krawędzią dachu są często ścięte ukośnie lub profilowane
We wnętrzach chałup przeważał układ dwutraktowy czyli w środku budynku równolegle do ścian podłużnych zewnętrznych biegła jeszcze jedna ściana nośna co tworzyła dwa trakty ,
Część chałup miała w jednym budynku część mieszkalną i pomieszczenia dla bydła i innych zwierząt .

Chciałbym odkurzyć temat, bo pojawiają się nowe wątki. Pojeździliśmy po okolicy. Zauważyliśmy, że belki w naszej okolicy były znacznie węższe niż np. w górach. Wynikało to pewnie z dostępności grubego drzewa, ale i tak mam wrażenie że te wielkie góralskie bele nie pasują do naszego pejzażu Wybraliśmy grubość 22 cm.

Zastanawiamy się jeszcze, czy na Jurze obowiązywał jeszcze w miarę jednolity wzór mszenia.. Takie grube warkocze góralskie też średnio tu pasują. Swoją drogą znacie jakiegoś sprawdzonego i nie najdroższego fachowca?

Podpatrujemy wykończenie np. szalunku. Często pionowe deski w szczytach są zakończone wzorem np. wyostrzone albo jeszcze z wyciętym półkolem. Może macie jakieś inne obserwacje?

Ostatnia rzecz - fundamenty, podmurówka. Świetnie wygląda wapień na podmurówce, ale dziś tylko można go zrobić jako lico. Swoją drogą ciekawe, jak wcześniej robili podmurówki z tak miękkiego kamienia, rozumiem, że mieszali łamany kamień z zaprawą.. Czy inaczej?