Od czasów rozbicia dzielnicowego, aż do odzyskania niepodległości Jura podlegała wielu wpływom kulturowym wynikającym z położenia na pograniczu Śląska i Małopolski. Przez wieki ścierały się tu interesy Korony, zależnego od Czech i Niemiec Śląska, później zaborcy prowadzili działania mające doprowadzić do zniszczenia polskości terenów dzisiejszej Jury.
W czasie II wojny światowej zachodnie krańce Jury zostały włączone do Rzeszy. Niemcy, którzy się tam wówczas osiedlili, mieli istotny wpływ na kształtowanie się kultury ludowej. Nie można także zapomnieć o zagładzie ludności pochodzenia żydowskiego, która w bardzo znaczący sposób naruszyła strukturę demograficzną i gospodarczą Polski. Doskonałym, ale jakże przykrym przykładem może być historia najnowsza miasta Żarek w powiecie myszkowskim.
Obecnie Wyżyna Krakowsko-Częstochowska znajduje się nadal pod silnymi wpływami Śląka i Małopolski, jednak zasadniczo jest to uwarunkowane kierunkiem migracji. Specyficzne położenie w sąsiedztwie dużych aglomeracji miejskich, atrakcyjność krajobrazowa i doskonałe tereny rekreacyjne, właśnie te cechy zadecydowały o dzisiejszym kształcie warstwy kulturowej.
Wielu młodych ludzi wyjeżdża do pracy, na terenie Śląska czy też Krakowa, a powracając w rodzinne strony, przywożą ze sobą elementy nowej kultury, tradycji, zwyczajów, poznanych w nowych miejscach. Coraz częściej na Jurze osiedlają się także ludzie z innych regionów, przybywający tutaj z własnym bagażem kulturowym i z czasem albo sami asymilują się z miejscową kulturą, albo wprowadzają do niej swoje elementy. Powstaje wówczas swoista mieszanina tradycji, zachowanej przez miejscową ludność z elementami nowymi, zapożyczonymi z kultury innych regionów. Znamienny jest, typowy dla pogranicza, brak silnie wykształconych i kultywowanych elementów folkloru, a i obecny trend unifikacji zachowań zaciera regionalne różnice kulturowe.
Jednocześnie całe to bogactwo wydarzeń historycznych, różnorodność krajobrazu i przyrody zaowocowało mnogością przekazów i podań ludowych. Właśnie w początkowo ustnych, od XlXw., także pisemnych opowieściach zawarte są elementy folkloru, często stanowiące serce "ludowej mądrości".
Jako ilustrację w następnych rozdziałach zamieszczam kilka przykładowych tekstów zaczerpniętych z poniższych publikacji - na początku podaję autora, tytuł i rok wydania.

Czytelnikom zainteresowanym większym wyborem polecam m.in.:

M.D. Czubalowie, Podania i opowieści z Zagłębia Dąbrowskiego. Sto lat temu i dzisiaj, Katowice 1984

J. Zinkow, Krakowskie i jurajskie podania, legendy, zwyczaje, wyd. II, Kraków 1994

J. Zinkow, Podania i legendy Szlaku Jurajskiego, Częstochowa 1983

J. Szczypka, Legendy polskie, Warszawa 1983

M. Zwoliński, Legendy i podania Ziemi Częstochowskiej, Częstochowa 1993